dr hab. Zbigniew Benedyktowicz, prof. IS PAN

Zakład Filmoznawstwa, Sztuk Audiowizualnych i Antropologii Kultury
Pracownia Antropologii Kultury i Sztuk Audiowizualnych
"Konteksty. Polska Sztuka Ludowa"

Od 1980 roku pracownik naukowy IS PAN. Antropolog kultury, dr hab. profesor Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w dyscyplinach: nauki o sztuce, etnologia.
Wykładał i pracował naukowo w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego (1973- 2015). Wykładał i prowadził zajęcia z antropologii kultury na Uniwersytecie Jagiellońskim (1981-1996), w Collegium Civitas, Studium Podyplomowym IBL – "Wiedza o kulturze"; wykłady w Instytucie Problemów Cywilizacji Współczesnej pt. "Filmowe portrety artystów – Lebenstein, Grotowski, Seweryn, Rybczyński" na Politechnice Warszawskiej. Wykłady i zajęcia w Wyższej Szkole Sztuki Filmowej i Nowych Mediów przy Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (do 2005) i na Uniwersytecie SWPS w Warszawie.

1968 -1973 – Studia i magisterium w Katedrze Etnografii [Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej], Wydział Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego,

Studia doktoranckie 1.X. 1973-31.XI 1977.

(1977-1979) pracownik Zakładu Badań nad Stylami Życia, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, asystent prof. dr hab. Andrzeja Sicińskiego w przygotowaniu projektu badawczego: "Style życia w miastach polskich" (umowa zlecenie) [por. Style życia w miastach polskich (u progu kryzysu), praca zbiorowa, red. Andrzej Siciński, Ossolineum, Warszawa 1988, s. 30-31.]

1980 – Pierwsze etatowe zatrudnienie po wybuchu "Solidarności" w Zakładzie Teorii i Historii Filmu Instytutu Sztuki PAN (asystent prof. dr hab. Aleksandra Jackiewicza).

1982 – (kolejno: członek, sekretarz redakcji, z-ca red. naczelnego, współredaktor z Aleksandrem Jackowskim kwartalnika "Polska Sztuka Ludowa", a od 1993 roku redaktor naczelny kwartalnika "Konteksty. Polska Sztuka Ludowa".

1986 – Dr nauk humanistycznych (w dziedzinie: etnografia). Obrona pracy dr na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego 1986, tytuł rozprawy: Kategoria "swój-obcy" w kulturze ludowej a niektóre problemy identyfikacji etnicznej i kulturowej, promotor: Prof. dr hab. Zofia Sokolewicz.

(1988 -1991) Badania nad teorią antropologii kulturowej i antropologii filmu, dotyczące kontekstu kulturowego i związków antropologii z filmem. Film jako tekst kulturowy, film i kontekst kulturowy.
Badania nad twórczością polskich artystów filmowych pracujących za granicą, m.in. "Film - Jesteśmy" (konferencja, wystawa, przegląd filmów twórców zajmujących się animacją i filmem eksperymentalnym), publikacje, w tym monografia (1993) o twórczości filmowej Zbigniewa Rybczyńskiego, laureata Oscara (Nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej) za najlepszy krótkometrażowy film animowany (1983), pierwsza tego typu publikacja, która ukazała się w Polsce i na świecie, z przedmową Andrzeja Wajdy. To pierwsze tak obszerne studium twórczości Rybczyńskiego w kraju i za granicą jest zbiorem materiałów z wywiadów i badań prowadzonych w USA w archiwum i studiu filmowym artysty (1991-1993), tekstów wybitnych polskich i zagranicznych teoretyków filmu i nowych mediów, historyków sztuki i artystów filmowych oraz zapisów własnych wywiadów i rozmów z Rybczyńskim. Publikacja zawiera pełną bibliografię dotyczącą tytułowego artysty i jego filmografii oraz wykaz nagród, które otrzymał (pełna dokumentacja do 1993 roku).

(1993-1998) Prace badawcze, źródłowe, dokumentacyjne i edytorskie związane z realizacją i wydaniem (pierwszym na świecie) trzech tomów Scenariuszy i Dzienników Andrieja Tarkowskiego (we współpracy ze współautorem projektu Andrzejem Kuśmierczykiem). Badania skoncentrowane na: "Antropologii między nauką a sztuką", zainaugurowane w latach 1997- 2000 badaniami i kwerendami prowadzonymi m.in. w London School of Economics oraz na uniwersytetach w Oxfordzie i Cambridge, a także w archiwum Helen Wayne Malinowskiej i zakończone wystawą: "Malinowski - Witkacy: Między nauką a sztuką". Projekt, scenariusz, przygotowanie, realizacja i kurator wystawy: Malinowski - Witkacy. Fotografia: między nauką a sztuką - Muzeum Narodowe w Krakowie, 13 lipca - 18 sierpnia 2000, oraz Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie, 29 września - 30 października 2000, we współpracy z British Council, London School of Economics, Oxford University, oraz Muzeum Narodowym w Krakowie. Projekt został włączony i zrealizowany jako część programu Festiwalu Kraków 2000. Wystawa towarzyszyła VI Biennale EASA (The European Association of Social Anthropologists) Conference, Kraków, 26-29 lipca 2000, która odbyła się na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przewodniczący obrad konferencji i kierownik (wraz z prof. Czesławem Robotyckim) warsztatu 46: "Crossing Categorial Boundaries. Religia jako polityka. Polityka jako religia. Problem tożsamości w świecie kultury współczesnej".

Od 1993 roku, jako współautor jego wznowienia, członek redakcji (do 2020) i rady naukowej (do chwili obecnej) "Kwartalnika Filmowego".
W latach 1991–2011 kierował Zakładem Antropologii Kultury, Filmu i Sztuki Audiowizualnej IS PAN.

2016-2017 Habilitacja w dziedzinie nauk o sztuce na podstawie monografii Elementarz tożsamości. Antropologia Współczesności. Antropologia kontekstowa. (Wyd. Czarne, Wołowiec, 2016) i dorobku naukowego. (Uchwała Rady Naukowej IS PAN z 14.XII. 2017 o nadaniu stopnia dr habilitowanego). 2017 – nadanie tytułu i zatrudnienie na stanowisku profesora Instytutu Sztuki PAN.

Zajmuje się problematyką wyobraźni symbolicznej i antropologią kultury współczesnej. Autor licznych artykułów naukowych na ten temat, autor, współautor i redaktor naukowy książek: Film i kontekst, (Ossolineum 1988), Sztuka na wysokości oczu. Film i antropologia, (IS PAN 1991); [z Danutą Benedyktowicz] Dom w tradycji ludowej [w serii: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, Studia i materiały Wyd. Wiedza o kulturze, Wrocław (1992)] , Zbigniew Rybczyński – podróżnik do krainy niemożliwości (1993), Portrety "Obcego". Od stereotypu do symbolu (2000); [z Danutą Benedyktowicz] Dom – droga istnienia. Dom w tradycji ludowej / The Home – the Way of Being. Home in Folk Tradition (2009), Elementarz tożsamości. Antropologia współczesności – antropologia kontekstowa [w:] Seria Tropiki, Wyd. Czarne i Instytut Sztuki PAN, Wołowiec 2016. [z Danutą Benedyktowicz] Symbolika domu. Etnografia i literatura, Wyd. Pasaże i IS PAN, Kraków, 2022 (w druku).

Funkcje z wyboru i na zaproszenie, nagrody:

członek Komitetu Nauk Etnologicznych PAN,
Rady Naukowej IS PAN,
Rady Naukowej Muzeum Historii Fotografii w Krakowie (1996 – 2007),
Rady Naukowej Muzeum Etnograficznego im Seweryna Udzieli w Krakowie (2008-2012),
Rady Programowej i Jury Trienale Sztuki : Sacrum, Częstochowa (2000 – 2016/17),
Rady Programowej Kongresu Kultury Polskiej 2000,
Udział w Komitecie redakcyjnym Dzieł Bronisława Malinowskiego od 1999 (PWN),
Udział w Komitecie redakcyjnym Księgi jubileuszowej IS PAN Instytut Sztuki PAN 1949-1999, (Warszawa 2000),
Członek Polskiego PEN-Clubu i Stowarzyszenia Autorów ZAiKS,
Laureat Nagrody Przewodniczącego Komitetu Kinematografii "Laterna Magica" za wybitne osiągnięcia w dziedzinie filmologii i animacji kultury filmowej (1991) i Brązowego Medalu "Zasłużony Kulturze" Gloria Artis (2014).

Wybór publikacji

Książki

[z Danuta Benedyktowicz] Dom w tradycji ludowej, [w serii:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, Studia i materiały. Wyd. Wiedza o kulturze, Wrocław 1992 ss. 170 ISBN 83-70-44-038-X
Portrety ‘obcego’. Od stereotypu do symbolu, Kraków 2000, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, seria Anthropos, ss.215, ISBN 83-233-1262-1
[z Danuta Benedyktowicz] Dom - droga istnienia. Dom w tradycji ludowej [w:] 7 Triennale Sztuki Sacrum Dom - droga istnienia. Miejska Galeria Sztuki w Częstochowie, Częstochowa 2009, s. 16 – 99, ISBN 978-83-89328-31-1
[z Danuta Benedyktowicz] The Home - the Way of Being. The Home in Folk Tradition, [w:] 7 Triennale Sztuki Sacrum Dom - droga istnienia. Miejska Galeria Sztuki w Częstochowie, Częstochowa 2009, s. 16 – 99 ISBN 978-83-89328-31-1
Elementarz tożsamości. Antropologia współczesności – antropologia kontekstowa [w:] Seria Tropiki, Wydawnictwo Czarne i Instytut Sztuki PAN, Wołowiec 2016, 569 pp., ISBN 978-83-8049-408-4
[z Danuta Benedyktowicz] Symbolika domu. Etnografia i literatura, IS PAN i Wyd. Pasaże , Kraków 2022 (w druku).

Autorstwo projektów edytorskich, redakcja naukowa prac zbiorowych, monografii, edycji źródłowych:

Film i kontekst, pod red. Zbigniewa Benedyktowicza i Danuty Palczewskiej, Ossolineum, Warszawa-Wrocław, 1988, ss. 210, ISBN 83-04-03012-8
Film- Jesteśmy. Przegląd filmów artystów polskich tworzących za granicą. Warszawa. Wrzesień-październik-listopad 1991, wyd. IS PAN, Fundacja Sztuki Filmowej, Komitet Kinematografii, Warszawa 1991
Sztuka na wysokości oczu. Film i antropologia, pod red. Zbigniewa Benedyktowicza, Danuty Palczewskiej, Teresy Rutkowskiej, wyd. IS PAN, Warszawa, b d.w. [1991], ss. 396
Zbigniew Rybczyński – podróżnik do krainy niemożliwości, pod red. Zbigniewa Benedyktowicza, przy współpracy Ryszarda Ciarki i Teresy Rutkowskiej, ze wstępem Andrzeja Wajdy, wyd. IS PAN, Komitet Kinematografii, Warszawa, 1993, ss. 224 i 34 ss. dokumentacji ikonograficznej, ISBN 83-85938-001
Wydanie pierwszej na świecie trzy tomowej edycji Scenariuszy i Dzienników Andrieja Tarkowskiego. Zbiór zamyka pełna filmografia. Autorzy projektu przygotowania polskiej edycji: Z. Benedyktowicz i Seweryn Kuśmierczyk : Andriej Tarkowski, Scenariusze t.1, ss. 316 ISBN 83-85938-92-3; t.2, ss. 344 ISBN 83-85938-97-4; Dzienniki, ss. 560, ISBN 83-85938-03-6 wyd. IS PAN, Warszawa 1998

Autorstwo koncepcji, współautorstwo i redakcja naukowa monograficznych numerów Kwartalnika "KONTEKSTY" (patrz wybór)

1988 nr 3 Symbol w etnografii, fenomenologia, semiotyka, hermeneutyka symbolu
1992 nr 3-4 Antropologia filmu i fotografii
1994 nr 1-2 Etnografia wobec współczesności. O twórczości Umberto Eco
1994 nr 3-4 Raj i ekologia [redaktor prowadzący Aleksander Jackowski]
1995 nr 3-4 Mit – literatura – antropologia kultury
1996 nr 3-4 Nowosielski – teologia ikony. Ukraina. Grodzieńszczyzna
1997 nr 1-2 Antropologia i historia [redaktor prowadzący Dariusz Czaja]
1997 nr 3-4 Antropologia wizualna – wizualność w antropologii
1998 nr 1 Prowincja
1998 nr 2 Teatr i antropologia. Śmierć w mediach
1998 nr 3-4 Malczewski. Podróże – miejsca mityczne – rzeczy
1999 nr 1-2 Podróże – miejsca mityczne – rzeczy Przedmioty w teatrze T. Kantora
1999 nr 3 Pieniądz i sztuka. Iluzja i symbol . Nowe przestrzenie Antropologii wizualnej
1999 nr 4 O "Rzeczywistych obecnościach" Georeges’a Steinera i końcu wieku [redaktor prowadzący Dariusz Czaja]
2000 nr 1-4 Malinowski - Witkacy. Fotografia: między nauką a sztuką (w jęz., ang. i polskim.)
2001 nr 1-4 Misteria i Inicjacje zeszyt poświęcony Ośrodkowi Praktyk Teatralnych Gardzienice
2003 nr 1-2 i nr 3-4 Pamięć i zapomnienie. Pamięć jako kategoria kulturowa i poznawcza. Antropologia pamięci [z Dariuszem Czają]
2004 nr 1-4 Dom droga istnienia
2005 nr 1 Antropologia życia, antropologia śmierci
2005 nr 2 W stronę esencji G. I. Gurdżijew [redaktor prowadzący Grzegorz Ziółkowski]
2005 nr 3, Nr 4 Obraz - oko - spojrzenie. Antropologia Obrazu [redaktor prowadzący Wojciech Michera]
2006 nr 1 Antropologia obrazu. Obraz - ciało - obraz [redaktor prowadzący Wojciech Michera]
2006 nr 2 Orkiestra Antyczna Chorea. Naprzód ku przeszłości
2006 nr 3-4 Magdalena Abakanowicz
2007 nr 1 Antropologia i literatura
2007 nr 2 Dramat i liturgia. Schola Teatru Węgajty
2007 nr 3-4 Antropologia Michela Leirisa [redaktor prowadzący Tomasz Szerszeń]
2008 nr 1 Antropologia i historia. Dwa teatry – dwa światy: Reduta Osterwy i "Gardzienice"
2008 nr 2 Pochwała prowincji
2008 nr 3-4 Antropologia miasta. Mit warszawskiej Pragi. Praga współczesna, artyści na Pradze
2009 nr 1-2 Antropologia miasta. Mit warszawskiej Pragi. Praga współczesna, artyści na Pradze. Stadion dziesięciolecia – Jarmark Europa
2009 nr 3 Mity i symbole Europy. Żyć znaczeniem
2009 nr 4 Żywoty zwierząt [redaktor prowadzący Dariusz Czaja]
2010 nr 1 Śmierć obrazu [redaktor prowadzący Wojciech Michera]
2010 nr 2-3 Dom – droga istnienia
2010 nr 4 Pamięć PRL-u
2011 nr 1 Antropologia i historia. Pamięć PRL-u
2011 nr 2-3 Antropologia i historia sztuki. Aby Warburg – nasz Bliźni. Atlas Mnemosyne [redaktor prowadzący Tomasz Szerszeń]
2011 nr 4 Antropologia i poezja. Kontynent Miłosz [z Dariuszem Czają]
2012 nr 1-2 Black Atlantic. Czarny Atlantyk. Diaspora, przemieszanie, tożsamość [redaktorzy prowadzący Maciej Rożalski i Tomasz Szerszeń]
2012 nr 3-4 Kultura futbolu [z Dariuszem Czają i Tomaszem Szerszeniem]
2013 nr 1 Antropologia, pamięć, historia "Zakopiańczycy w poszukiwaniu tożsamości" [z Wiesławem Kubą Szpilką]
2013 nr 2 Miejsca/nie-miejsca. Nowe topografie. Nowe topologie
2013 nr. 3 Złe obrazy
2013 nr 4 Muzyka i pamięć. Pieśń naszych korzeni [z Dariuszem Czają i Maciejem Kazińskim]
2014 nr 1 Ekstremalnie. Doświadczenia ekstremalne i graniczne w kulturze
2014 nr 2 Kręgi Sztuki
2014 nr 3-4 W.G. Sebald. Antropologia. Literatura. Fotografia [z Dariuszem Czają]
2015 nr 1-2 Antropologia Pamięci – Tadeusz Kantor, Tadeusz Różewicz, Tadeusz Konwicki, Stanisław Barańczak
2015 nr 3 Antropologia literatury. Antropologia pamięci. Archiwum. – Leopold Buczkowski [z Agnieszką Karpowicz]
2015 nr 4 Itineraria [z Magdaleną Barbaruk I Dariuszem Czają]
2016 nr 1 Świat obok nas
2016 nr 2 Zbiegną się wszystkie świata strony [z Małgorzatą Sady]
2016 nr 3-4 "Konteksty" – 70 lat istnienia

Artykuły, recenzje, tłumaczenia - patrz wybór

Filmografia i scenariusze do filmów

Zbigniew Benedyktowicz,[z Danutą Benedyktowicz i Wojciechem Majewskim] scenariusz filmu "Dom - droga istnienia". Źródła, tradycja, współczesność Odcinek I W obliczu Istot Boskich (23 str.) Odcinek II Dom w symbolizmie centrum (25 str.) Odcinek III Dom -Kosmos (29 str.) (Scenariusz znajduje się w Agencji Produkcji Filmowej TVP, 1999).

Zbigniew Benedyktowicz, [z Natalią Koryncką-Gruz] Zbig [Film o Zbigniewie Rybczyńskim] Reżyseria: Natalia Koryncka-Gruz. Produkcja Krzysztof Kopczynski,"Eureka" dla TVP 50', 2000

DOM - droga Istnienia. Dom w tradycji Śląskiej. Reżyseria: Wojciech Majewski, autorstwo scenariusza: Danuta Benedyktowicz, Zbigniew Benedyktowicz, Wojciech Majewski], 2010

wróć

dr hab. Zbigniew Benedyktowicz, prof. IS PAN

Kontakt

Prenumerata