Numer 2016/2 (313) - Zbiegną się wszystkie świata strony

„Zbiegną się wszystkie świata strony”
Zbigniew Benedyktowicz Przestrzenie spotkania3
Zbigniew Benedyktowicz, Małgorzata Sady Zbiegną się wszystkie świata strony – rozmowa o 4. Biennale Ars Polonia 2014 w Opolu4
Małgorzata Sady Zbiegną się wszystkie świata strony8
N. N. Program Biennale Ars Polonia9
N. N. Barbara Drążkowska, Marcin Lenarczyk, Szymon Brzóska, Mischa Giancovich – noty10
Ewa Benesz Biogram12
Janusz Bogucki Teatr Ewy16
Ewa Benesz Nie kocham Mickiewicza 20

Seria tekstów prezentujących działania artystyczne Ewy Benesz, aktorki związanej m.in. z Puławskim Studiem Teatralnym oraz Teatrem Laboratorium. Wyimki z dzienników oraz relacje jej współpracowników dotyczą m.in. okresu, gdy Ewa Benesz współtworzyła Puławskie Studio Teatralne oraz wędrowała po wschodniej Polsce, mówiąc tekst Pana Tadeusza, a także przedstawiają jej późniejsze działania parateatralne realizowane we Włoszech.

Ewa Benesz O Zbigniewie Herbercie. Z dziennika 40

Seria tekstów prezentujących działania artystyczne Ewy Benesz, aktorki związanej m.in. z Puławskim Studiem Teatralnym oraz Teatrem Laboratorium. Wyimki z dzienników oraz relacje jej współpracowników dotyczą m.in. okresu, gdy Ewa Benesz współtworzyła Puławskie Studio Teatralne oraz wędrowała po wschodniej Polsce, mówiąc tekst Pana Tadeusza, a także przedstawiają jej późniejsze działania parateatralne realizowane we Włoszech.

Przemysław Łoś Pan Tadeusz Adama Mickiewicza i Ewa Benesz – notatka o potrzebie kontemplacji44
Ewa Benesz W akcie tworzenia48
Ewa Benesz Demeter i Kora52
Ewa Benesz List do Orfeusza55
Ewa Benesz Wspomnienie56
Zbigniew Benedyktowicz Między Warszawą a East Village58
Małgorzata Baranowska Wewnętrzne okno miasta62
Joanna Helander Biogram66
Joanna Helander Emigracja68
Joanna Helander Powrót do Luboszyc70
Joanna Helander Pocztówka od Leopolda77
Joanna Helander Fragmenty ścieżki dźwiękowej z filmu Powroty79
Bo Persson Biogram81
Joanna Helander, Bo Persson Watching the Moon at Night, reż. Joanna Helander i Bo Persson83
Inga Fonar Cocos Biogram84
Inga Fonar Cocos Imię 87

Blok tekstów poświęconych Indze Fonar Cocos – urodzonej w Warszawie, a dziś mieszkającej w Tel Awiwie izraelskiej artystce, tworzącej głównie video – m.in. opisywaną tu pracę pt. Imię.

Inga Fonar Cocos Dwie ojczyzny 88

Blok tekstów poświęconych Indze Fonar Cocos – urodzonej w Warszawie, a dziś mieszkającej w Tel Awiwie izraelskiej artystce, tworzącej głównie video – m.in. opisywaną tu pracę pt. Imię.

Renata Buziak Biogram90
Renata Buziak Wystawa w Opolu91
Renata Buziak Moje korzenie są tam, a cena emigracji ogromna93
Victoria Garnons-Williams Renata Buziak: Floribundum in extremis, przeł. Małgorzata Sady96
Andriej Chrzanowski Biogram100
Andriej Chrzanowski O Josifie Brodskim, przeł. Bogusław Żyłko102
Andriej Chrzanowski O filmie Półtora pokoju wywiad dla BBC, przeł. Bogusław Żyłko106
Camilla Panufnik Biogram110
Camilla Panufnik Polskie sosny111
Andrzej Panufnik Biogram112
Roxanna Panufnik Biogram113
Andrzej Klimowski Biogram i zapis114
Piotr Dąbrowski O plakatach Andrzeja Klimowskiego118
Marcin Giżycki Andrzej Klimowski, poeta jawy i snu122
Krystyna Piotrowska Biogram124
Krystyna Piotrowska Korzystne etapy w życiu126
Katarzyna Bojarska Sztuka miejsc niepamięci 128

Tekst towarzyszący i podsumowujący kolejne edycje Projektu Próżna. „Organizując w latach 2005-2010 w kamienicach, bramach, podwórzach i pozostałościach po tychże na ulicy  Próżnej  wystawy  najnowszej  sztuki  polskiej  i zagranicznej,  Krystyna  Piotrowska  inscenizowała  spotkania z historią, które okazywały się równie nieoczywiste, co bolesne. Za  pośrednictwem  wyobraźni i działań artystycznych powoływano do życia nie tyle nieobecny świat z przeszłości (nieobecny materialnie, ale obecny w rzeczywistości psychicznej miasta i niektórych jego mieszkańców), ile fakt, że ten świat uległ zagładzie i że lada chwila  znikną  jego  pozostałości,  a wraz  z nimi  szansa, że ktoś się o nie potknie i wysupła z nich mozolną pracą sztuki pracę pamięci”.

Krystyna Piotrowska Wyjechałem, wyjechałam bo...132
Krystyna Piotrowska Jej włosy136
Tomasz Pobóg-Malinowski Biogram138
Tomasz Pobóg-Malinowski Środki wyrazu artystycznego zachodniej subkultury młodzieżowej w kontekście kierunków i tendencji w sztuce lat sześćdziesiątych 141

Fragmenty pracy dyplomowej, którą autor obronił w łódzkiej Szkole Filmowej w 1974 roku. Opisuje w nich rozwijające się w latach 60. nurty kontrkulturowe, m.in. subkulturę bitników i hipisów, a także ich związki z polem sztuki – m.in. popartem, grafitti i teatrem alternatywnym.

Tomasz Pobóg-Malinowski Słowniczek wyrazów z gwary „Beat Generation” używanych potem przez młodzież hippisowską i studencką w latach sześćdziesiątych 161

Fragmenty pracy dyplomowej, którą autor obronił w łódzkiej Szkole Filmowej w 1974 roku. Opisuje w nich rozwijające się w latach 60. nurty kontrkulturowe, m.in. subkulturę bitników i hipisów, a także ich związki z polem sztuki – m.in. popartem, grafitti i teatrem alternatywnym.

Joanna Rajkowska Biogram164
Joanna Rajkowska Rydwan170
Eugeniusz Rudnik Duma mnie rozpiera i zaczynam szeptać po cichu – jestem ważny173
Eugeniusz Rudnik Eksplikacja – My 178

Selected texts and manifestos by Eugeniusz Rudnik (1932-2016), acclaimed composer, sound editor, and pioneer of electronic music in Poland, referring to, i.a. his work at the Polish Radio Experimental Studio.

Eugeniusz Rudnik Wybór tekstów kompozytora i o nim180
Barbara Goshu Pod parasolem miłości...186
Stanisław Chojnacki O malarstwie Barbary i Worku Goshu188
Izabela Plucińska Biogram190
Izabela Plucińska Przyglądałam się sobie, jaka mogę być nowa... 192

Blok tekstów poświęconych Izabeli Plucińskiej – polskiej artystce mieszkającej w Berlinie, autorce m.in. wielokrotnie nagradzanego filmu animowanego Jam Session.

Izabela Plucińska, Kuba Grabski Mogę zrobić wszystko, co sobie wymyślę – z Izabelą Plucińską rozmawia Kuba Grabski 194

Blok tekstów poświęconych Izabeli Plucińskiej – polskiej artystce mieszkającej w Berlinie, autorce m.in. wielokrotnie nagradzanego filmu animowanego Jam Session.

Piotr Matywiecki Fotografia197
Adam Mazur Europejczyków portret własny 217

Autor przybliża koncepcję i problematykę dwóch wystaw portretu fotograficznego eksponowanych od 2015 i 2016 roku w europejskich metropoliach: FACES European Portrait Photography since 1990 oraz Mit anderen Augen. Das Porträt in der zeitgenössischen Fotografie. Odnosząc się do sposobów reprezentacji Wschodniej Europy oraz Polski autor zastanawia się nad przyczynami słabości polskiego portretu fotograficznego. Zarysowanie kontekstu historycznego polskiej fotografii portretowej po 1989 roku poprzedza analizę twórczości Krzysztofa Gierałtowskiego, który jako jedyny polski fotograf od lat 1960. nieprzerwanie zajmuje się portretem. Tekst kończy się analizą książki Portrety bez twarzy Gierałtowskiego, która jest manifestem i rozliczeniem artysty, który uważa się za wielkiego przegranego zachodzących zmian (zarówno politycznych, społecznych, jak i technologicznych).

Zbigniew Benedyktowicz, Krzysztof Gierałtowski Dlaczego portret bez twarzy? – zapis rozmowy 225

Rozmowa wokół wystawy i albumu Portret bez twarzy Krzysztofa Gierałtowskiego, prezentujących serię zdjęć wybitnych postaci polskiej kultury i polityki. Na marginesach opowieści o okolicznościach powstawania poszczególnych zdjęć artysta zdradza tajniki warsztatu, budując obraz charakterystycznej dla niego stylistyki fotografii kreacyjnej.

Antoni Kroh, Barbara Magierowa Polacy i Polska fragmenty Prywatnego leksykonu Współczesnej Polszczyzny243
Antoni Kroh, Barbara Magierowa Pałac Kultury i jego otoczenie w mowie polskiej259
Łucja Iwanczewska, Ewelina Godlewska-Byliniak, Marta Kufel Kantor. Teoremat ocalenia – zapis dyskusji261
Paweł Próchniak Miejsca nieistnienia wypisy271
Jacek Gernat Morskie i pomorskie pomniki Władysława Hasiora 279

Po 1945 r. krajobraz kulturowy Pomorza wzbogacił się o liczne pomniki, które były istotnym elementem propagandowym kształtowania przez władze komunistyczne nowej, polskiej tożsamości tych ziem, czemu służyła ikonografia monumentów, związana z morzem oraz dotyczącej ziem Pomorza i ich łączności z Macierzą, przywróconą dzięki walce zbrojnej. Z tą symboliką wiąże się twórczość pomnikowa Władysława Hasiora (1928-1999), autora trzech nowatorskich koncepcji monumentów przeznaczonych dla Pomorza.

 Pierwszą koncepcją pomnikową Hasiora związaną z Pomorzem był niezrealizowany projekt konkursowy opracowania architektoniczno-urbanistycznego oraz plastycznego zagospodarowania terenu Westerplatte w Gdańsku z 1963 r. Złożone z dwóch pomników założenie miało odwoływać się do wyzwolenia Wybrzeża, powrotu Polski nad morze oraz martyrologii obrońców Westerplatte, co występuje również w ikonografii wielu innych pomorskich pomników fundacji komunistycznych władz. Zarazem nowatorski pomysł kompleksowego zagospodarowania terenu Westerplatte wyprzedzał swoje czasy, będąc trudnym do realizacji w ówczesnych warunkach.

Kolejną nowatorską kreacją o tematyce związanej z morzem stanowi projekt szklanego pomnika Tym, co w morzu, powstały w kilku wersjach, których zasadniczym elementem było szklane akwarium wypełniane wodą, stojące na czterech szklanych kolumnach oraz umieszczona w jego wnętrzu model zatopionego okrętu.  Wśród różnych wariantów pomnika uwagę zwracają projekty z lat 1965-1966, w tym modele monumentów przewidzianych dla Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni oraz Szczecina, wzbogacone motywem znicza płonącego na powierzchni wody pomiędzy krzyżami. W symbolice tych projektów istotne są odwołania się do ikonografii związanej z morzem oraz martyrologią, zarówno poprzez motywy okrętowe, krzyże, jak i wprowadzone żywioły wody i ognia. Wskazują one na przeznaczenie projektowanego pomnika dla polskich miast nad Bałtykiem.

Jedynym zrealizowanym projektem jest pomnik Tym, którzy walczyli o polskość i wolność ziem Pomorza w Koszalinie z lat 1977-1980, jedno z najważniejszych dzieł pomnikowych w twórczości Hasiora. Koszalińska realizacja swoją ikonografią bliska jest propagandowej narracji historycznej PRL, dotyczącej wyzwolenia Pomorza przez Wojsko Polskie (postaci orłów-żołnierzy na „rydwanach bojowych”) oraz jego kolonizacji przez polskich pionierów (maszyny rolnicze). Równocześnie podpalana ogniem wielofigurowa kompozycja, łącząca elementy widowiska parateatralnego, jest pomysłem niespotykanym w polskiej rzeźbie pomnikowej. W pomniku koszalińskim udało się artyście zawrzeć w motywie orłów dramatyczne treści o tematyce patriotycznej i społecznej, do czego dążył od początku swoich eksperymentów z przedstawieniami ptaków w latach 70. Interesująca jest również historia odbioru koszalińskiego pomnika, z początku negatywnie kojarzonego z władzą komunistyczną, w ostatnich latach jednak dowartościowanego i uznanego jako wybitne dzieło sztuki, i wizytówka Koszalina.

Związane z Pomorzem koncepcje pomnikowe Hasiora wykorzystują motywy bliskie propagandowej ikonografii innych pomorskich pomników okresu PRL, zarazem wysoka klasa artystyczna i oryginalność kreacji artysty pozwalają zaryzykować stwierdzenie, że doniosły, historyczny temat był dla rzeźbiarza pretekstem, pozwalającym na zrealizowanie w pomniku swoich nowatorskich pomysłów, co ostatecznie powiodło się w wypadku koszalińskich Ptaków.

Krystyna Czerni Wypracowanie domowe291
Janusz Lachowski Nowe perspektywy badań nad dorobkiem artystycznym Franciszki i Stefana Themersonów. Przypadek twórczości filmowej299

Kontakt

Instytut Sztuki PAN
Redakcja kwartalnika Konteksty. Polska sztuka ludowa

ul. Długa 28,
00-950 Warszawa, skr. pocztowa 999

tel. (0-22) 50 48 243
tel. / fax. (0-22) 50 48 296

konteksty@ispan.pl
www.konteksty.pl

www.czasopisma.ispan.pl

Facebook

© Projekt i wykonanie strony www

Prenumerata

Zachęcamy do zakupu "Kontekstów" (także numerów archiwalnych) drogą internetową. Aby zamówić wybrany numer kwartalnika, należy skontaktować się z Działem Wydawniczym Instytutu Sztuki PAN, ul. Długa 28, 00-950 Warszawa, tel. 22 504 82 74, e-mail: wydawnictwo@ispan.pl.

Część tekstów w wolnym dostępie można przeczytać na naszej stronie: Czasopisma IS PAN

Numery Kontekstów dostępne są również w formie elektronicznej w bibliotece Central and Eastern European Online Library (CEEOL).

© Kwartalnik Konteksty